Cấp bậc Trung tướng Công an nhân dân Việt Nam lần đầu tiên được quy định bởi Nghị định 331/TTG ngày 1 tháng 9 năm 1959, quy định hệ thống cấp bậc Công an nhân dân Vũ trang[2]. Ba năm sau, Pháp lệnh 34/LCT ngày 20 tháng 7 năm 1962 quy định thêm hệ thống cấp bậc Cảnh sát nhân dân[3]. Tuy nhiên, vào thời điểm đó chưa có cá nhân nào được phong hàm cấp bậc này. Mãi đến năm 1974, Tư lệnh kiêm Chính ủy lực lượng Công an nhân dân vũ trang Phạm Kiệt mới trở thành người đầu tiên được phong hàm cấp bậc này.

Ngày nay, theo Hiến pháp 2013 thì cấp bậc Trung tướng Công an nhân dân do Chủ tịch nước, kiêm Chủ tịch Hội đồng Quốc phòng và An ninh Quốc gia ký quyết định phong cấp.

Theo Luật Công an nhân dân (sửa đổi) năm 2018, số lượng Trung tướng Công an nhân dân không quá 35 người.[1]